ابن نوح سیرافی (زنده بعد از 408ق)
یکی از مشاهیر بندر سیراف و استان بوشهر؛ جناب شیخ ابن نوح سیرافی است. نام کامل وی ابوالعباس احمد بن علی بن محمد بن احمد بن عباس بن نوح سیرافی است.
تولد،وفات
متاسفانه از تاریخ تولد و وفات و میزان عمر او اطلاعی در دست نیست. فقط می دانیم که در بندر سیراف به دنیا آمد و غالب عمرش را در بصره به سر برد. چنانکه به ابن نوح سیرافی بصری مشهور گشت. ابن نوح به قبل از سال 330ق از محمد بن بحر رهنی سجستانی مستقیماً روایت نقل کرده. وی سفری هم به مصر داشته چنانچه شیخ طوسی در کتاب«الغیبه» روایتی را از ابن نوح آورده که در مصر بوده و وثاقت و اعتماد حسین بن روح نوبختی را از زبان شیعیان مصر شنیده است.
ناگفته نماند در سال 367 ق زلزله ای در سیراف رخ داد؛ که تقریباً باعث از رونق افتادن آنجا شد. در آن ایام ابن نوح در سیراف نبوده چرا که در قبل از سال 330ق در بصره بوده و یا تا زمان زلزله از دنیا رفته بوده است.
آقا بزرگ تهرانی نوشته که ابن نوح چند سال بعد از ورود شیخ طوسی از دنیا رفت. شیخ طوسی در سال 408ق وارد عراق شد؛ و بعد از این تاریخ سیرافی زنده بوده.
ارتباط با محدثان
ابن نوح از برخی محدثان مقیم بغداد و بصره همچون : ابوغالب زراری ، ابن قولویه قمی و ابن داوود قمی که هر سه در سال 368ق از دنیا رفته اند.»همچنین از «محمد بن علی بن بابویه قمی ، حمزه طبری که نجاشی در رجال خود با واسطه ابن نوح از طبری روایات زیادی را نقل کرده.» از مشایخ دیگر ابن نوح«احمد بن محمد بن یحی عطار، ابوالحسن علی بن بلال، مهلبی، احمد بن ابراهیم بن ابی رافع ، احمد بن جعفر بن سفیان بزوی، حسین بن علی بن بابویه قمی و همچنین جد خودش محمد بن احمد بن عباس» نام آنها در رجال نجاشی است. که با واسطه ابن نوح از ایشان روایت نقل کرده همچون:«علی بن حسین سفیان که نجاشی به واسطه ابن نوح از او روایت نقل کرده، عبدالجبار بن شیروان ، احمدبن عبدالله، محمد بن ابراهیم،ابوالحسن بن داوود،احمد بن جعفر، ابراهیم بن صالح انماطی مکنی به ابوکوفی، ابوالقاسم حمید بن زیاد کوفی ساکن نینوا(م310) ، اسماعیل بن زیاد سکونی».
شاگردان
نجاشی و حسین بن ابراهیم قمی
نجاشی شاگرد برجسته ابن نوح در جای جای رجال خود نام این روات را آورده است؛ بنابراین ابن نوح یکی از حلقه های واسط بین نجاشی وکتب پیشین است. با تحقیقاتی که نگارنده داشته بیش از 190بار از روایات ابن نوح استفاده نموده ودر پاره ای از موارد نوشته به خط ابن نوح دیدم.
شیخ طوسی در کتاب«الغیبه» خود بیش از بیست بار از روایات ابن نوح استفاده کرده؛ چرا که ابن نوح خود کتابی در باب نواب اربعه امام زمان به نام «اخبارالوکلاء الاربعه» نوشته وشیخ طوسی از آن استفاده کرده است.
تالیفات ابن نوح سیرافی
1- اخبارالوکلاء الاربعه(اولین کتابی که در باب نواب اربعه امام زمان نوشته شده)
این عالم بزرگ شیعی سیرافی چند کتاب بسیار مهم وبا ارزش نوشته البته کتب او اکنون در دست ما نیست و شاید در آتش سوزی کتابخانه شیخ طوسی از بین رفته باشد چرا که شیخ طوسی در کتاب الغیبه خود از روایات ابن نوح و کتاب او استفاده کرده است
2- المصابیح
ابن نوح در این کتاب راویانی که از ائمه نقل کرده اند آورده و برای هر امامی فصلی جدا گانه نوشته و کتابش چندین مجلد بوده
3- القاضی بین الحدیثین المختلفین.
از نام کتاب بر می آید که ابن نوح در مورد بین دو حدیث متعارض کتابی نوشته وراه جمع یا طرد آن را بیان داشته
4- کتاب التعقیب و التعفیر
5- کتاب الزیادات
این کتاب تتمه کتاب ابوالعباس بن سعید بن عقده معروف به ابن عقده است ، وی نام نزدیک به چهار هزار نفر از شاگردان و اصحاب امام صادق را آورده و ابن نوح در کتاب خود تعدادی را بر آن افزوده و تمیم کرده اگر این کتاب اکنون موجود بود چه بسا خیلی از مشکلات رجالی و حدیثی روایات برطرف می شد چرا که اغلب احادیث فقهی شیعه از امام باقر (ع) و خصوصاً امام صادق (ع) نقل شده که آن هم اصحاب و راویان ایشان یا نوشته یا بیان داشته اند و ابن نوح در تتمه کتاب ابن عقده نام غالب این افراد و راویان را آورده ؛ نجاشی از آن با عنوان الزیادات آورده.